Το Κάστρο

Το πιο ξεχωριστό χωριό της Σίφνου είναι το Κάστρο. Πρωτεύουσα του νησιού κατά την αρχαία, τη μεσαιωνική και τη νεότερη περίοδο έως το 1836. Στη σημερινή του μορφή ο οικισμός αποτελεί δείγμα κάστρου ενετικής περιόδου. Είναι χτισμένο πάνω σε αρχαία πόλη, το «άστυ» που αναφέρει ο Ηρόδοτος.  Κατοικείται από τα αρχαία χρόνια μέχρι σήμερα και είναι ένα ανοιχτό μουσείο.

Ο επισκέπτης μπαίνει σήμερα στο Κάστρο από τις παλιές εισόδους-στοές, τις “λόζιες”, τις οποίες άλλοτε ασφάλιζαν και προστάτευαν πολεμικοί πύργοι.  Η πρώτη σειρά από τα συνεχόμενα διώροφα ή τριώροφα σπίτια αποτελεί το εξωτερικό μεσαιωνικό τείχος. Εδώ κατοικούσε η λαϊκή τάξη, ενώ στην εσωτερική σειρά, που βρίσκεται στο ψηλότερο μέρος του κάστρου, διέμενε η αριστοκρατική τάξη για να είναι περισσότερο ασφαλής από τις πειρατικές επιδρομές και λεηλασίες. Δρόμοι και πλατεία μέσα στο Κάστρο είναι κτισμένοι πάνω από τις στέγες μονώροφων σπιτιών, που χρησιμοποιούνται σήμερα ως αποθήκες. Στην είσοδο του χωριού εκεί όπου σήμερα βρίσκεται το κοιμητήριο του Κάστρου και οι ναοί του Αγίου Στεφάνου και Αγίου Ιωάννη (1629), λειτούργησε η περίφημη Σχολή του Αγίου Τάφου (1687-1835), γνωστή και ως «Παιδευτήριον του Αρχιπελάγους».

Στο κάστρο υπάρχουν σήμερα ενοικιαζόμενα δωμάτια, εστιατόρια και εργαστήρια ζαχαροπλαστικής.

Κεντρικοί οικισμοί και παραδοσιακή αρχιτεκτονική

Οι κεντρικοί οικισμοί της Σίφνου (Απολλωνίας και Αρτεμώνα και οι πέριξ αυτών) είναι κηρυγμένοι και προστατεύονται από το  1962 ως «χώροι ιδιαίτερου φυσικού κάλλους».

Κάποια από τα χαρακτηριστικά της σιφνέικης αρχιτεκτονικής είναι: τα άσπρα σπίτια, οι επίπεδες οροφές, ώστε να συλλέγεται το πολύτιμο νερό της βροχής σε στέρνες, οι «φλάροι» (πήλινες καμινάδες στις ταράτσες), οι λιθόστρωτες αυλές και τα μονοπάτια με τους αρμούς, οι 40 ανεμόμυλοι, οι 70 περιστερώνες, τα  237 μοναστήρια και ξωκλήσια και φυσικά τις 2500 χιλιόμετρα «ξερολιθιές» (αναβαθμίδες).

Οι ξερολιθιές  που  υπάρχουν παντού στο νησί, χρησιμεύουν τόσο για να συγκρατούν το χώμα και το νερό της βροχής στα χωράφια όσο και για να διαχωρίζουν τις ιδιοκτησίες, και αποτελούν γιγαντιαία κατάθεση μόχθου χιλιάδων ανθρώπων επί αιώνες. Στις μέρες μας,  σπουδαστές από την Αμερική και την Ευρώπη έρχονται να θαυμάσουν και να σπουδάσουν την κυκλαδίτικη και τη βιοκλιματική αρχιτεκτονική στη Σίφνο.

Η περιοχή του Αρτεμώνα φημίζεται και για τα αρχοντικά της σπίτια. Σε όλα τα παράλια έχουν αναπτυχθεί οικισμοί παράλληλα με τον αιγιαλό. Τα πρώτα κτίσματα ήταν παλιά αγγειοπλαστεία με καμίνια τα οποία χτίζονταν κοντά στην παραλία προκειμένου να έχουν άμεση πρόσβαση σε καΐκια για να φορτώνουν τα κεραμικά.

Ακρόπολη Αγίου Ανδρέα (13ου αι. π.Χ)

O καλά οργανωμένος, βραβευμένος  και  επισκέψιμος αρχαιολογικός χώρος απλώνεται στο πλάτωμα του λόφου του Αγίου Ανδρέα (ή Άη Ντριά για τους ντόπιους) σε έκταση δέκα χιλιάδων περίπου τετραγωνικών μέτρων. Οι ανασκαφές που έγιναν στην περιοχή έφεραν στο φως το ισχυρό μεγαλοπρεπές μυκηναϊκό τείχος της Ακρόπολης (13ου αι. π.Χ) και τον πυκνό πολεοδομικό ιστό που περιλαμβάνει, με το μεγάλο ιερό, τα οικοδομήματα, τους δρόμους, τα έργα διαχείρισης των ομβρίων υδάτων καθώς και πληθώρα ποικίλων κινητών ευρημάτων.

Για τις αρχαιολογικές ανασκαφές και την ανάδειξη της Μυκηναϊκής Ακρόπολης στο λόφο του Αγίου Ανδρέα η Ελλάδα βραβεύτηκε το 2012 από τη  Εuropa Nostra ως μοναδικό παράδειγμα ανάδειξης της πολιτιστικής κληρονομιάς!

Τα μονοπάτια της Σίφνου

Tα μονοπάτια, ένα μοναδικό δίκτυο διαδρομών 200 περίπου χιλιομέτρων, δημιουργήθηκαν για τις ανάγκες κυρίως της αγροτικής και κτηνοτροφικής ζωής και είχαν καθημερινή χρήση. Τα παλιότερα από αυτά έχουν ιστορία που αγγίζει την 3 χιλιετία π.Χ. Στις μέρες μας, συνεχίζουν να οδηγούν σε εκκλησίες, παραλίες, και υπέροχα τοπία και χρησιμοποιούνται από ντόπιους και ξένους πεζοπόρους. Μερικά από αυτά είναι λιθόστρωτα ή μαρμαρόστρωτα και άλλα χωμάτινα.

Μουσεία

Αρχαιολογικό Μουσείο

Στο Κάστρο λειτουργεί Αρχαιολογικό μουσείο με έκθεση συλλογής αρχαϊκών και ελληνιστικών γλυπτών. Αναπαλαιώθηκε από το Υπουργείο Πολιτισμού στις αρχές της δεκαετίας του 1980 και από το 1986 λειτουργεί κανονικά.

Μουσείο Λαογραφικό και Λαϊκής Τέχνης

Στην Απολλωνία (στην κεντρική πλατεία Ηρώων) υπάρχει λαογραφικό μουσείο, ιδιοκτησίας του Συνδέσμου Σιφνίων και περιλαμβάνει εκθέματα από την παραδοσιακή ζωή του νησιού όπως αγροτικά εργαλεία, είδη οικιακής χρήσης, τοπικές ενδυμασίες, κ.α.

Μουσείο Εκκλησιαστικής Τέχνης

Βρίσκεται στη Μονή της Βρυσιανής. Στο χώρο του εκτίθενται χειρόγραφα, περγαμηνές με κώδικες, έντυπα παλαιών εκδόσεων, Ευαγγέλιο του 1796, λειψανοθήκες, εξαπτέρυγα, ιερά σκεύη, άμφια, εικόνες, το κεντητό φελόνι της Κασσιανής κ.α.

Εκκλησίες

Η Σίφνος έχει 235 εκκλησίες και μοναστήρια! Πολλές από τις εκκλησίες και τα μοναστήρια της έχουν χαρακτηριστεί ιστορικά μνημεία και έχουν τεράστιο ιστορικό και αρχιτεκτονικό ενδιαφέρον!

Χρυσοπηγή

Η «πετρογολέτα» της Χρυσοπηγής είναι βραχώδης νησίδα αποκομμένη από τη στεριά, και που συνδέεται με το νησί με μικρό γεφύρι. Επάνω βρίσκεται το μοναστήρι της Παναγίας της Χρυσοπηγής (1650), της πολιούχου της Σίφνου. Πολλοί θρύλοι είναι συνδεδεμένοι με το Μοναστήρι και την θαυματουργή εικόνα της Παναγιάς. Είναι δικαίως το πιο πολυφωτογραφισμένο σημείο του νησιού και χαρακτηρισμένο με βασιλικό διάταγμα ως «τοπίο απείρου κάλλους». Εντυπωσιακό είναι και το πανηγύρι της Χρυσοπηγής, που γιορτάζει της Αναλήψεως,  με το πλοίο της γραμμής να μεταφέρει την εικόνα της Παναγιάς από τις Καμάρες στον ιερό βράχο, προσελκύοντας εκατοντάδες ντόπιους και επισκέπτες και κάνοντάς το το μεγαλύτερο πανηγύρι του νησιού και αξέχαστη ανάμνηση για όσους το έχουν παρακολουθήσει.

Η Παναγία Πουλάτη

Τοποθεσία στα δυτικά της Σίφνου με μαγευτική ομορφιά και με την ομώνυμη εκκλησία της Παναγιάς. Η περιοχή προσελκύει  φανατικούς οπαδούς της κολύμβησης στα βράχια της, έχει κηρυχθεί με βασιλικό διάταγμα ως «τοπίο απείρου κάλλους»!

Ο σεφ, Νίκος Τσελεμεντές, καταγόταν από το χωριό Εξάμπελα, γεγονός που έχει προσδώσει στο νησί μία κουλτούρα μαγειρικής.

Από τα προϊόντα της Σίφνου τα πιο γνωστά είναι: το μέλι, το κρασί, η μανούρα, η ξυνομυζήθρα, η κάπαρη, τα σύκα, τα αμυγδαλωτά, τα μπουρέκια, οι κουραμπιέδες, τα κουλούρια, το παστέλι, η μελόπιτα και πάνω απ’ όλα τα θαυμάσια κεραμικά και υφαντά.

Παράλληλα η ευρεία χρήση των αγγείων που παράγονταν στη Σίφνο έχει κάνει διάσημες δύο συνταγές που παρασκευάζονται στα αντίστοιχα πήλινα σκεύη. Η πρώτη είναι το μαστέλο το οποίο πήρε την ονομασία του από το ομώνυμο σκεύος στο οποίο ψήνεται και η δεύτερη είναι η ρεβιθάδα. Εκτός αυτών άλλα παραδοσιακά σιφνέικα φαγητά είναι τα εξής: καπαροσαλάτα, ρεβιθοκεφτέδες, μελόπιτες, αμυγδαλωτά, παστέλια.

Θρησκευτικές Γιορτές

Στα περισσότερα ξωκλήσια και μοναστήρια γίνονται τουλάχιστον μια φορά το χρόνο πανηγύρια τα οποία περιλαμβάνουν παραδοσιακά εδέσματα. Στα περισσότερα από αυτά προσφέρεται φαγητό μαγειρεμένο παραδοσιακά στη φωτιά των ξύλων (ρεβυθάδα και κρέας με μακαρόνια) και άφθονο κρασί. Όταν το πανηγύρι πέφτει σε περίοδο νηστείας, το “μενού” αλλάζει και αντί για κρέας σερβίρεται μπακαλιάρος. Το γλέντι ξεκινάει αφού τελειώσει ο εσπερινός, υπό τους ήχους των παραδοσιακών οργάνων, βιολί και λαούτο. Στην τοπική διάλεκτο το ζεύγος των μουσικών που παίζουν βιολί και λαούτο, λέγεται τακίμι.

Τις περισσότερες φορές το γλέντι κρατάει μέχρι τις πρώτες πρωινές ώρες.

Κάποια ξωκλήσια είναι εύκολα προσβάσιμα ενώ σε κάποια άλλα η πρόσβαση γίνεται μόνο από μονοπάτι. Υπάρχουν και ξωκλήσια όπου η πρόσβαση γίνεται διά θαλάσσης, με ιδιωτικές βάρκες και καΐκια εφόσον φυσικά ο καιρός το επιτρέπει.

Μερικά απο αυτά είναι :

Τον Μάιο ή τον Ιούνιο (κινητή εορτή) – Tης Αναλήψεως και Tης Χρυσοπηγής.

Στις 19 Ιουλίου – Tου Προφήτη Ηλία.

Στις 26 Ιουλίου – του Αγίου Παντελεήμονα στη Χερρόνησο.

Στις 2 Σεπτεμβρίου και στις 31 Αυγούστου – του Αγίου Συμεών.

Στις 5 Σεπτεμβρίου –  του Ταξιάρχη στο Βαθύ.

Στις 13 Σεπτεμβρίου –  του Σταυρού στο Φάρο και στη Χώνη.

Στις 14 Σεπτεμβρίου –  του Αγίου Νικήτα στο Σελάδι

Το Πάσχα η  θρησκευτική συγκίνηση κορυφώνεται με τα εγκώμια και την περιφορά του Επιταφίου στα στενά δρομάκια. Ο αναστάσιμος «χαιρετισμός» διαρκεί επί σαράντα ημέρες. Οι νοικοκυρές ετοιμάζουν τα παραδοσιακά «πουλιά» (πασχαλινές κουλούρες σε διάφορα σχήματα ζώων και πουλιών), στολισμένα με κόκκινα αυγά. Το αρνί εδώ ψήνεται στο μαστέλο, τοποθετημένο πάνω σε σχάρα από κληματόβεργες, με ντόπιο κόκκινο κρασί και άνηθο.

Να αναφέρουμε επίσης και το κάψιμο του Ιούδα  το Πάσχα, το «Λωλοπανήγυρο» το Φεβρουάριο, τον «Κυρ-Βοριά» την τελευταία Κυριακή της Αποκριάς και το παιχνίδι της Σαρακοστής τα «Τσούνια», τα οποία αποτελούν ιδιαίτερα έθιμα της Σίφνου με παμπάλαιες ρίζες.

Πολιτιστικές Εκδηλώσεις

Φεστιβάλ Κυκλαδικής Γαστρονομίας «Νικόλαος Τσελεμεντές»

Κάθε χρόνο στις αρχές Σεπτεμβρίου διοργανώνεται στη Σίφνο το Φεστιβάλ Κυκλαδικής Γαστρονομίας «Νικόλαος Τσελεμεντές». Tο φεστιβάλ-θεσμός διαρκεί τρεις μέρες και χρήζει διεθνούς αναγνωρίσεως.

Αντιπροσωπείες από τα νησιά των Κυκλάδων, μαζί με κάποιου τιμώμενου νησιού από το υπόλοιπο Αιγαίο, ανταμώνουν στη Σίφνο και παρουσιάζουν την ιδιαίτερη γαστρονομική και πολιτιστική τους παράδοση. Κάθε νησί έχει το δικό του περίπτερο στην κεντρική πλατεία του Αρτεμώνα, όπου ερασιτέχνες μαζί με επαγγελματίες μάγειρες και σεφ, παρασκευάζουν και παρουσιάζουν τις συνταγές του τόπου τους. Τις γεύσεις αυτές, οι επισκέπτες μπορούν να δοκιμάσουν στα περίπτερα των νησιών.

Σε μια διαμορφωμένη γωνιά της πλατείας, τα “Τσελεμεντάκια” (παιδιά ηλικίας 6 έως 12 ετών), ντυμένα με ποδιές και πολύχρωμους μαγειρικούς σκούφους, συμμετέχουν σε μαγειρικά παιχνίδια και διαγωνισμούς, φτιαγμένους στα μέτρα τους.

Καμάρες

Οι Καμάρες βρίσκονται πέντε χιλιόμετρα από την Απολλωνία, είναι το λιμάνι της Σίφνου και ο μεγαλύτερος παραλιακός οικισμός του νησιού.  Στις Καμάρες υπάρχουν τα περισσότερα ενοικιαζόμενα δωμάτια, ξενοδοχεία, εστιατόρια, καταστήματα, και ιδιωτικός χώρος κατασκήνωσης (camping).   Η παραλία βραβεύεται κάθε χρόνο από το FEE με τη γαλάζια σημαία της Ευρωπαϊκής Ένωσης εκπληρώνοντας τα 32 αυστηρά κριτήρια του προγράμματος (καθαριότητα, οργάνωση, ποιότητα νερών κολύμβησης, ασφάλεια, ναυαγοσωστικά, πρώτες βοήθειες, υπηρεσίες, εγκαταστάσεις κλπ.)

Πλατύς Γιαλός

Είναι η πιο πολυσύχναστη παραλία του νησιού και θεωρείται μία από τις μεγαλύτερες παραλίες των Κυκλάδων. Εδώ υπάρχουν ξενοδοχεία, ενοικιαζόμενα δωμάτια, δημοτικός οργανωμένος χώρος κατασκήνωσης (camping), παντοπωλεία, εστιατόρια, εργαστήρια αγγειοπλαστικής. Η παραλία του Πλατύ Γιαλού βραβεύεται κάθε χρόνο από το FEE με τη γαλάζια σημαία της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

Στην αριστερή πλευρά του κόλπου έχει κατασκευασθεί αλιευτικό καταφύγιο που παρέχει υπηρεσίες και σε σκάφη αναψυχής.

Βαθύ

Το τοπωνύμιο «Βαθύ» (εννοείται «βαθύ» λιμάνι ή «βαθύ» έδαφος) είναι το ουδέτερο του επιθέτου «βαθύς» που έχει μετατραπεί σε υποδηλώνει ότι το λιμάνι βρίσκεται σε βαθύτερο, σε χαμηλότερο σημείο σε σχέση με τη γύρω περιοχή. Το Βαθύ βρίσκεται στα δυτικά, 10 χιλιόμετρα από την πρωτεύουσα Απολλωνία. Η διάνοιξη και ασφαλτόστρωση του δρόμου καθώς και η κατασκευή αποβάθρας καθιστούν σήμερα τον γραφικό και ήρεμο αυτόν παραλιακό οικισμό πολύ προσιτό στον επισκέπτη και από τη στεριά και από τη θάλασσα.  Είναι από τις ομορφότερες και μεγαλύτερες αμμώδεις παραλίες του νησιού με τα προστατευόμενα «κρινάκια της άμμου» να ανθίζουν το κοντά στο Δεκαπενταύγουστο.

Φάρος

Ο Φάρος βρίσκεται στα Ν.Α της Σίφνου και θεωρείται το ασφαλέστερο λιμάνι του νησιού, του οποίου ήταν και το επίσημο λιμάνι ως το 1883. Εδώ υπάρχουν εστιατόρια, παντοπωλείο, ενοικιαζόμενα δωμάτια.

Ο Φάρος είναι ένα ήσυχο ψαροχώρι, με γραφικές συνεχόμενες αμμουδερές παραλίες, τη Φασολού, το Φάρο, το Γλυφό.

Χρυσοπηγή

 Δέκα χιλιόμετρα από την Απολλωνία βρίσκεται το πιο δημοφιλές σημείο του νησιού, η Χρυσοπηγή.  Στο ακρωτήριο της Χρυσοπηγής υπάρχει το ομώνυμο μοναστήρι της Παναγιάς της Χρυσοπηγής (1523), πολιούχου και προστάτιδας της Σίφνου. Τα βράχια της Χρυσοπηγής είναι αγαπημένο ορμητήριο πολλών κολυμβητών. Ανατολικά της εκκλησίας υπάρχει η αμμώδης παραλία του «Αποκοφτού» με τα γαλαζοπράσινα νερά και μοναδικά κτήρια στην αμμουδιά τα δυο της εστιατόρια.

Χερρόνησος

Η Χερρόνησος είναι η βορειότερη παραλία του νησιού και απέχει 15 χιλιόμετρα από την Απολλωνία. Πρόκειται για γραφικό ψαροχώρι με μικρή αμμουδιά. Εδώ υπάρχουν ταβέρνες, μικρό παντοπωλείο, λίγα ενοικιαζόμενα δωμάτια και παραδοσιακό εργαστήριο αγγειοπλαστικής.

Βρουλίδια

Μικρή παραλία με βότσαλα, 14 χιλιόμετρα από την Απολλωνία και ένα χιλιόμετρο περίπου πριν την Χερρόνησο. Στην παραλία υπάρχουν δύο καφέ-εστιατόρια που διαθέτουν ομπρέλες και ξαπλώστρες για τους λουόμενους.

Φυκιάδα

Μικρή παραλία με αμμουδιά μεταξύ του Πλατύ Γιαλού και του όρμου στο Βαθύ. Η παραλία είναι προσβάσιμη από τη θάλασσα και από μονοπάτια που ξεκινούν από τον Πλατύ Γιαλό ή το Βαθύ.